Geen jaar zoals een ander… tota urbs tumultuata
Op deze pagina wordt het verhaal naverteld…
TRANSCRIPTIE
1522 Item in dit jaer, op Sinte Machielsdach, doen was t’ Antwerpen een groot rumoer van quade Wyffs der causen van eenen Augusteynschen Predicant, die in de munte quam, ende die Marckgrave leyden gevangen in Sinte Michiels Clooster, in een camer; hier door rees een groot rumoer, soo dat ‘er wel drie hondert Vrouwen quamen, ende deden op die camer groot gewelt, soo dat sy hem vuyt cregen, ende leyden hem in syn Clooster, des anderen daechs ginck hy oock naer Martinus Luyter toe.
Item in ‘t selve jaer, den 6. Meye, wierden verbrandt Luyters Boecken, ende Meester Cornelius Grapheus, Secretarius van Antwerpen, die hem metter saken gemoeyt hadde, stont openpenbaerlyck in onser Liever Vrouwen Kercke op de ocxaele, ende wederriep daer alle ‘t gene dat hy geseyt hadde oft gemoeyt hadde, van Luyters saecken.
In ‘t selve jaer, den 6. Octobris werdden de Augusteynen alhier t’ Antwerpen vuyt haeren Clooster gehaelt, ende eensdeels gevuert op Vilvoorden ende Hoochstraten, maer die Poorters Kinderen werdden te Bogaerden gedaen, ende de clocke werdt afgedaen, ende allen ‘t goet vuyten Clooster vercocht openbaerlyck.
In ‘t selve jaer den 11. Octobris, op eenen Saterdach, werden alhier op een Schavot gestelt, eenen Printer ende eenen Segelstecker, midts dat sy lieden hun gemoeyt hadden met Luyters saecken, ende hadden elck achtere ende voeren een alsulcken gheelen Cruyse, ende moesten dat haer leefdaghe lanck bloot draghen, ende ginghen weder gevangen; maer met hun lieden wert gedispenceert, van den gevanckenisse een Cruys te dragen.
VIER GEBEURTENISSEN
1. de bevrijding door een menigte ‘woedende vrouwen’ van prior Hendrik van Zutphen op 29 september 1522;
2. de vernederende manier waarop stadssecretaris Cornelis Grapheus (alias Corneel De Schrijver) zijn Lutherse opvattingen publiekelijk moest afzweren;
3. de ontruiming van het Augustijner klooster en
4. hoe twee mannen aan de schandpaal werden genageld wegens Lutherije (hadden ze misschien onderdak hadden verschaft aan de ontsnapte prior?).
In een andere kroniek wordt de voornaam van een van de drukkers genoemd: Adriaen. Zou dat Adriaen Van Berghen zijn geweest, die in 1523 als eerste een Nederlandse vertaling van Luther’s Das Neue Testament Deutsch op de markt brengt? De tweede heet dan ‘Arend’, en wordt ook een boekbinder genoemd.
Je zult maar in die tijd geleefd hebben ! Het verslag loopt overigens volledig parallel met de Chronyke van Vlaenderen uit 1531. Met name het vrouwenoproer schokte de wereld. Repercussies ervan zijn terug te vinden tot in Italië toe. Het bekendst is de brief van de pauselijke ambassadeur, Chieregati aan hertogin Isabelle d’Este. Chieregati is op dat moment in Neurenberg om zich voor te bereiden op de Rijksdag die gaat beslissen over de implementatie van de anti-lutherse maatregelen uit 1521 in het ‘Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie’. Ook Luther doet er gedetailleerd verslag van in een brief. Waren er ‘social media’ geweest, deze scène zou ‘viraal’ gegaan zijn.
Voor een beeld van de omgeving (stratenplan van toen, klik hier)