De oudste Nederlandse vertaling die ik ken, staat in een Luthers gezangbundel uit 1567 (Den Geheelen Souter…). De vertaler is niet bekend. Het is ook eerder een ‘verdietsing’ dan een vertaling. Heeft echter wel sfeer…
Een nieuwe Liedt van twee Martelaers Christi tot Bruesel verbrant. Anno 1523.
Tekst uit W.J. Kooiman, Luther’s martelarenlied in Nederland, p. 8-11.
u-v en w-ui ontdubbeld [bron zie onder]
Een nieuwe Liedt wy heven aen,
Des wolde Godt onse Heere,
Toe singhen wat Godt heeft gedaen,
Tot sijnen lof ende eere,
Te Bruesel in dat Nederlant,
Wel door twee jonghe knapen,
Heeft hy sijn wonder macht bekant,
Die hy met sijnen gaven,
Soo rijckelijck heeft ghetzieret.
De eerst recht wel Johannes hiet,
Soo rijck aen Godes hulden,
Sijn broeder Heinrick nae den Geest,
Een rechter Christ sonder schulden,
Van dees werelt ghescheyden sint,
Sy hebben die croon verworven,
Recht als die vroome Godes kint,
Voor sijn woort sint sy ghestorven,
Sijn Martelaers sijnse worden.
Die oude vyandt se vanghen liet,
Verschricktense lang met dreeghen,
Dz woort Gods men haer loochenen hiet,
Haddent geern na haren wil creeghen,
Der Loevensche Sophisten veel,
Met harer const verlooren,
Versamelden tot desen speel,
Die Gheest maecktense tot dooren,
Sy en costen niet ghewinnen.
Sy songhen soet, sy songhen suer,
Versochten mennighe listen,
Die knapen stonden als een muer,
En verachten die Sophisten,
Den ouden vyandt dat seer verdroet,
Dat hy was overwonnen,
Van sulcken jonghers hy soo groot,
Hy wordt vol torns van stonden,
En ghedochtse te verbernen.
Sy beroofden haer dat clooster cleet,
Die wijing sy haer oock namen,
Die knaepkens waren des bereet,
Ende spraken vrolijck Amen,
Sy dankten haren Vader Godt,
Dat sy los souden weerden,
Des duyuels kuckelspel en spot,
Daer in door valsche ghebeerden,
Die werelt gheheel verkeerden.
Dat schict God door sijn genaed’ vorwaer
Dat sy rechte Priesters worden,
Haer selven moesten offeren daer,
En gaen inden Christen oorden,
Der werelt heel af ghestorven sijn,
En die huychelye af legghen,
Ten Hemel coemen vrij en reyn,
Die Monikerije uit veghen,
En menschen bedroch hier laten.
Me schreef hem voor een brifken cleyn,
Dat hietmen haer selver lesen,
Die stucken schreven sy daer in,
Wat haer gheloof was ghewesen,
Die hoochste doeling dese waer,
Men moet alleen Godt ghelooven,
Die mesch liecht en bedriecht voorwaer,
Den en salmen niet betrouwen,
Daerom moesten sy verbernen.
Twee groote vieren staken sy aen,
Die knaepkens sy daer her brachten,
Die gaf groot wonder yderman,
Dat sy sulcken pijn verachten,
Met vreuchden sy haer gaven daerin,
Met Godes lof ende singhen,
Den moet werdt den Sophisten cleyn,
Van desen nieuwen dinghen,
Doen God soo liet sien sijn wercken.
Den spot haer nu gerouwet haet
Sy woudent gheme schoon maken
Sy dorsten haer niet roemen der daet
Maer verborghen vast die saken
Die schand’in t herte quellet sy
En claghent voorts haer ghenoten
Doch can die gheest niet swijghen vry .
Des Abels bloet vergoten
Dat moet dan Caim noch melden.
Die assch’ en wil niet laten af.
Sy stuift in alle de landen.
Daer en helpt beeck, cuyl, gracht noch graf,
Sy maeckt den vyandt ter schanden,
Doen hy int leven doer den moort
Hem te swijghen heeft ghedrongen
Den moet hy doot aen allen oort
Met aller stemmen en tonghen
Geheel vrolijck laten singhen.
Noch laten sy haer lieghen niet
Den grooten moort te bedecken
Sy gheven voer een valsch bediet
Haer gheweten doetse verschrecken
Die heylighe Gods nae den doot
Van haer ghelastert weerden
Sy segghen inden lesten noot
Die knaepkens noch op der eerden
Souden hebben omghekeeret.
Wy laten haer lieghen immer daer
Sy en hebbens gheen beroemen
Wy souden dancken God voorwaer
Sijn woort is wederom coemen
Die Somer is hart voor die doer
Die winter die is verganghen
Die edel bloemkens gaen hervoer
Die dat heeft aenghevanghen,
Die sal het oock wel voleynden.
________________________________________
Volledige titel: Den Geheelen Souter der Koenicklijcken Propheten Dauids, met alle de Compositiones op de Psalmen, ende met de Christelicke Lof-sangen, Gebeden ende Danck-liedekens: Vercieret ende gemeeret met veel schone Lof-sanghen ende geesteliche Liedekens, die noyt in onser Neder-landtsche Spraeck ghedruckt en zyn, alsoemen gewoenlick te singhen is inder Christelicke Kercken, daer Gods woort louter en reyn, suyuer en onvervalst gepreeckt ende gheleert wort nae luydt der Confessien van Ausborgh: Vergadert uit veel Sang-boecken
1567