Luthers eerste lied (ontstaan en verspreiding)

Het lied zelf (zie hierover deze pagina) zal vlak nadat Luther het heeft gemaakt (gedicht en gezongen), gedrukt zijn en wijd verspreid. Dit was toen een zeer gebruikelijke procedure. Veel markante gebeurtenissen werden in liederen omgezet en ‘den volke kond gedaan’, bekend gemaakt, een soort ‘gezongen gazet’ (Zo zijn er liedjes over de belegering van Wenen, over wat er in Munster is gebeurd, over een vorstelijk huwelijk, een wonderlijk natuurverschijnsel etc..). Ze beginnen ook vaak netzo als Luther: ‘Een nieuw lied…’ met dan in de tweede regel het onderwerp.

Zulke apart gedrukte teksten (1 vel, of een recto/verso geplooid en versneden tot een ‘booklet’) noemt men in het Duits: ‘Fliegende Blätter‘ of ‘Einzeldrücke‘. Jammer genoeg is er geen exemplaar van de eerste druk van Luthers lied bewaard (wel latere. Helemaal onderaan deze pagina een scan van een versie uit 1530). De eerste gedrukte versie staat in het Lutherse liedboekje: Ein Enchiridion oder Handbuchlein (Erfurt, 1524). Het staat er samen met de eerste drukversies van liederen zoals Nun freut euch lieben Christen g’mein en Komm, Gott, Schöpfer heiliger Geist (‘Veni creator spiritus’). Bijna onmiddellijk nadien is er ook al een polyfone zetting te vinden in Walters Geistliches Gesangbüchlein. Dit doet vermoeden dat er een project achter zit… Al zingend de wereld doordringen van de ‘nieuwe gedachten’. De doelgroep is ook duidelijk: iedereen die graag zingt en met name de jeugd. De sterk catechetische toon van de eerste Lutherse productie versterkt dit gevoel. De polyfone zettingen zijn zelfs expliciet voor hen bedoeld en op de titelpagina van het Enchiridion wordt dit onderaan ook vermeld (het is natuurlijk een verkoopsargument, maar toch, lees maar mee: ‘Mit dysen und der gleichen Gesenge soltt man byllich die yungen yugendt aufferzihen’ : Met deze en soortgelijke gezangen moet je de jonge jeugd op een goede manier opvoeden.

En uit het voorwoord van Walters Geistliches Gesangbüchlein (1524/1525) – dat later vaak is herdrukt is het helemaal duidelijk: