Karen van Holst Pellekaan, Storm. Letters van vuur. Aerial 2016. 192 blz. € 16,95. ISBN: 9789402601589
première speelfilm Belgie: februari 2017 // DVD wordt verwacht mei/juni 2017
“Aan alle mensen in Antwerpen, gelovigen in Christus, richt ik deze woorden…”
Zo begint de brief die Luther vlak voor hij gearresteerd werd nog net kon meegeven aan zijn vriend Jacob Proost. Die galoppeert door sneeuw en wind terug naar de havenstad. Terug in zijn klooster (nu Sint-Andries kerk) vertelt hij in het geheim over zijn ontmoeting met Luther. De brief wil hij laten drukken bij drukker Klaas Voeten, maar dan gaat het mis. De schout en zijn rakkers vallen binnen, arresteren de drukker, waarna inquisiteur Van der Hulst een ongenadige klopjacht opent op de zoon van Klaas, Storm, die er met het zetsel vandoor is. Ik ga hier het spannende verhaal niet verder verklappen. U moet het zelf maar lezen.
Of nog mooier: U kunt begin 2017 de film gaan zien. Een jeugdfilm (van 8-14 jaar, om met ouders en grootouders te gaan zien) van Harro van Staverden naar het script/boek van Karen van Holst Pellekaan. Een ouderwets jeugdverhaal, spelend in 1521, in Antwerpen, waarbij de verteller een loopje neemt met de historie, maar tegelijk een aantal typisch zestiende-eeuwse zaken invoelbaar maakt voor het jonge publiek. Hierin vergelijkbaar met de boeken van Thea Beckman (over het niveauverschil spreek ik me niet uit). De weergave van de discussie over de aflaten is op niveau van het lezerspubliek, maar niet naast de kwestie:
Luther gaat de kerk helemaal veranderen. Weg met al die dure spullen. Hij vindt het belachelijk dat mensen kunnen betalen om van de straf voor hun zonden af te komen. En het is ook oneerlijk, want dan kunnen rijke mensen veel meer fouten afkopen dan arme
En:
Luther was een gevaar voor de Katholieke Kerk, want als de mensen zouden doen wat hij voorstelde, dan zou niemand meer een aflaat kopen en de paus failliet gaan. Dan zou hij al zijn macht verliezen.
Zeg nou zelf, het kan slechter.
Maar ja: omwille van de framing van een jeugdverhaal komt de andere kant (de katholieke machthebber) er niet erg positief van af. Zo is de inquisiteur zonder meer de slechterik van dienst. Wel heeft de auteur haar best gedaan om de gewone gelovigen hiervan niet het slachtoffer te laten worden. De volksvroomheid wordt positief geschetst. Mannen mogen praters zijn (en dus protestant), vrouwen zijn vooral bezorgd om het welzijn: zij vertrouwen dus op Maria (en niet ten onrechte zoals blijkt bij een spannende scène in de OLV kerk). En dit alles niet in een boek van een reformatorische uitgever, zelfs niet van Kok of Boekencentrum, maar gewoon helemaal commercieel, gericht op het grote publiek.
Nog wat non-feiten
Dat Luther niet is gearresteerd, en dat hij in de brieven die hij rondstuurde juist nìet opriep om ‘in opstand te komen tegen de wrede inquisiteurs’, dat moet je de schrijfster wel willen vergeven (ik aarzel of ik daartoe bereid ben. Ik denkt het niet. Het had niet gehoeven. Soms kun je nuance gewoon laten staan). Maar ja: Allicht ontluikt er interesse voor de 16de eeuw, fascinatie voor het ambacht van het boek, en wie weet zelfs belangstelling voor de betekenis van Luther niet voor toen, maar voor vandaag.
In haar nawoord, betoogt de auteur nadrukkelijk dat die relevantie er is: ze is gelegen in Luthers inzicht dat je de moderne media kunt gebruiken om mensen kritisch te laten nadenken over onderdrukkende machtsstructuren. Zeker iets om als leerkrachten (kunst)geschiedenis en godsdienst/levensbeschouwing eens met je leerlingen over na te denken. Je kunt er ook een prima inter-levensbeschouwelijk project van maken.
Er is speciaal lesmateriaal ontwikkeld dat je gratis kunt bestellen (je betaalt alleen de verzendkosten): http://bestellen.youngcrowds.nl/webform/storm-bo
Op http://www.heiligehuisjes.net/stormdefilm/werkvormen/ vindt u een werkvorm om met oudere kinderen en jonge tieners de film in groep te bespreken. Deze is downloadbaar.
Dick Wursten